Trzy drogi, które mają doprowadzić do znalezienia nowych związków przeciwnowotworowych, zaproponowali naukowcy, którzy pod kierunkiem prof. Macieja Bagińskiego z Wydziału Chemicznego PG już wkrótce rozpoczną badania w ramach programu STRATEGMED. Na ten cel naukowcy otrzymali dofinansowanie z NCBiR w wysokości 19,6 mln zł. Na liście rankingowej projekt zajął wysoką, czwartą lokatę (na ponad 80 złożonych wniosków).
Prace naukowe pt. ,,Nowe związki o działaniu przeciwnowotworowym zaburzające funkcje telomerów” będą realizowane w konsorcjum. Obok lidera, jakim jest Politechnika Gdańska, w projekcie uczestniczyć będą: Uniwersytet Gdański, Gdański Uniwersytet Medyczny, Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda Polskiej Akademii Nauk z Wrocławia, Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego Polskiej Akademii Nauk z Warszawy, Szpitale Wojewódzkie w Gdyni, firmy Innovabion oraz EU-CONSULT.
– To jest projekt, z którym występowaliśmy dwukrotnie w konkursie STRATEGMED. Za pierwszym razem, mimo dobrych opinii recenzentów, nie powiodło się. W tym roku uzupełniliśmy projekt o badania na komórkach pierwotnych oraz ex vivo. Udało się. Cieszymy się naszym sukcesem tym bardziej, gdyż była to już ostatnia edycja programu STRATEGMED. Warte podkreślenia jest też to, że projekt oceniali recenzenci zagraniczni – mówi prof. Maciej Bagiński.
Cel projektu
Na końcu każdego chromosomu znajduje się telomer (kompleks białek z telomerowym DNA), który chroni ów chromosom przed uszkodzeniem i zapewnia mu właściwe funkcjonowanie podczas kopiowania. Telomer skraca się podczas każdego podziału komórki. Funkcjonowanie telomerów w komórkach normalnych i nowotworowych jest trochę inne. Pomysł projektu opiera się na tym, by owe różnice wykorzystać.
– Proponujemy rozwijanie istniejących lub poszukiwanie nowych związków, które mogłyby być potencjalnymi lekami przeciwnowotworowymi. Nie chcemy stawiać na jedną kartę, dlatego przymierzamy się do pracy na pięciu grupach związków. Opracowaliśmy trzy drogi działania, które mają doprowadzić do zaburzenia funkcji telomerów – mówi prof. Maciej Bagiński.
– Po pierwsze chcemy uderzyć bezpośrednio w DNA, by zablokować dostęp białek telomerowych. Oprzemy się między innymi na związkach, które powstały na PG, a które mają specyficzny sposób wiązania do telomerowego DNA. Po drugie zamierzamy wykorzystać telomerazę, której aktywność jest zwiększona w komórkach nowotworowych. W tym przypadku będziemy posiłkować się modelowaniem komputerowym. Trzeci pomysł to jest zaburzanie oddziaływania białko – białko w obszarze telomerów. Tego ostatniego podejścia jeszcze nikt na świecie nie proponował – wylicza kierownik projektu.
Celem konsorcjantów jest więc poszukiwanie leków na raka w oparciu o nowe cele molekularne.
Co to oznacza dla społeczeństwa?
Realizacja projektu potrwa trzy lata. To za mało, by stworzyć kompletny lek. Jednak, zgodnie z założeniem programu STRATEGMED, prace naukowców winny zakończyć się aplikacją. W przypadku leków powinno to być przynajmniej zgłoszenie patentowe.
– Jeśli uda nam się stworzyć i opatentować związek o działaniu przeciwnowotworowym – a każdy by sobie tego życzył – to może on stać się podstawą nowego leku na nowotwory. To się zdarza. Przykładu nie trzeba szukać daleko. Prof. Ryszard Andruszkiewicz współpracował w latach 80. i 90. z zespołem z USA. Efektem ich pracy był związek Lyrica, którego światową sprzedaż roczną można liczyć w miliardach dolarów – podsumowuje prof. Bagiński.
Projekt ruszy za około pół roku.